6. ตูโลนทฺธสิกฺขาปทํ

[526] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู มญฺจมฺปิ ปีฐมฺปิ ตูโลนทฺธํ การาเปนฺติฯ มนุสฺสา วิหารจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา ปสฺสิตฺวา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา มญฺจมฺปิ ปีฐมฺปิ ตูโลนทฺธํ การาเปสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโน’’ติ ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํฯ เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป.… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู มญฺจมฺปิ ปีฐมฺปิ ตูโลนทฺธํ การาเปสฺสนฺตี’’ติ…เป.… สจฺจํ กิร ตุมฺเห, ภิกฺขเว, มญฺจมฺปิ ปีฐมฺปิ ตูโลนทฺธํ การาเปถาติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป.… กถญฺหิ นาม ตุมฺเห, โมฆปุริสา, มญฺจมฺปิ ปีฐมฺปิ ตูโลนทฺธํ การาเปสฺสถ! เนตํ, โมฆปุริสา, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –

[527] ‘‘โย ปน ภิกฺขุ มญฺจํ วา ปีฐํ วา ตูโลนทฺธํ การาเปยฺย, อุทฺทาลนกํ ปาจิตฺติย’’นฺติฯ

[528] โย ปนาติ โย ยาทิโส…เป.… ภิกฺขูติ…เป.… อยํ อิมสฺมิํ อตฺเถ อธิปฺเปโต ภิกฺขูติฯ

มญฺโจ นาม จตฺตาโร มญฺจา – มสารโก, พุนฺทิกาพทฺโธ, กุฬีรปาทโก, อาหจฺจปาทโกฯ

ปีฐํ นาม จตฺตาริ ปีฐานิ – มสารกํ, พุนฺทิกาพทฺธํ, กุฬีรปาทกํ, อาหจฺจปาทกํฯ

ตูลํ นาม ตีณิ ตูลานิ – รุกฺขตูลํ, ลตาตูลํ, โปฏกิตูลํฯ

การาเปยฺยาติ กโรติ วา การาเปติ วา, ปโยเค ทุกฺกฏํฯ ปฏิลาเภน อุทฺทาเลตฺวา ปาจิตฺติยํ เทเสตพฺพํฯ

[529] อตฺตนา วิปฺปกตํ อตฺตนา ปริโยสาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ อตฺตนา วิปฺปกตํ ปเรหิ ปริโยสาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ ปเรหิ วิปฺปกตํ อตฺตนา ปริโยสาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ ปเรหิ วิปฺปกตํ ปเรหิ ปริโยสาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ

อญฺญสฺสตฺถาย กโรติ วา การาเปติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อญฺเญน กตํ ปฏิลภิตฺวา ปริภุญฺชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ

[530] อนาปตฺติ อาโยเค, กายพนฺธเน, อํสพทฺธเก, ปตฺตถวิกาย, ปริสฺสาวเน, พิพฺโพหนํ กโรติ, อญฺเญน กตํ ปฏิลภิตฺวา อุทฺทาเลตฺวา ปริภุญฺชติ, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติฯ

ตูโลนทฺธสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํ ฉฏฺฐํฯ

7. นิสีทนสิกฺขาปทํ

[531] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน ภควตา ภิกฺขูนํ นิสีทนํ อนุญฺญาตํ โหติฯ ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู – ‘‘ภควตา นิสีทนํ อนุญฺญาต’’นฺติ อปฺปมาณิกานิ นิสีทนานิ ธาเรนฺติฯ มญฺจสฺสปิ ปีฐสฺสปิ ปุรโตปิ ปจฺฉโตปิ โอลมฺเพนฺติฯ เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป.… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อปฺปมาณิกานิ นิสีทนานิ ธาเรสฺสนฺตี’’ติ…เป.… สจฺจํ กิร ตุมฺเห, ภิกฺขเว, อปฺปมาณิกานิ นิสีทนานิ ธาเรถาติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป.… กถญฺหิ นาม ตุมฺเห, โมฆปุริสา, อปฺปมาณิกานิ นิสีทนานิ ธาเรสฺสถ! เนตํ, โมฆปุริสา, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –

‘‘นิสีทนํ ปน ภิกฺขุนา การยมาเนน ปมาณิกํ กาเรตพฺพํฯ ตตฺริทํ ปมาณํ – ทีฆโส ทฺเว วิทตฺถิโย, สุคตวิทตฺถิยา; ติริยํ ทิยฑฺฒํฯ ตํ อติกฺกามยโต เฉทนกํ ปาจิตฺติย’’นฺติฯ

เอวญฺจิทํ ภควตา ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ โหติฯ

[532] เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อุทายี มหากาโย โหติฯ โส ภควโต ปุรโต นิสีทนํ ปญฺญเปตฺวา สมนฺตโต สมญฺฉมาโน นิสีทติฯ อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ อุทายิํ เอตทโวจ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, อุทายิ, นิสีทนํ สมนฺตโต สมญฺฉสิ; เสยฺยถาปิ ปุราณาสิโกฏฺโฐ’’ติ? ‘‘ตถา หิ ปน, ภนฺเต, ภควตา ภิกฺขูนํ อติขุทฺทกํ นิสีทนํ อนุญฺญาต’’นฺติฯ อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, นิสีทนสฺส ทสํ วิทตฺถิํฯ เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –

[533] ‘‘นิสีทนํ ปน ภิกฺขุนา การยมาเนน ปมาณิกํ กาเรตพฺพํฯ ตตฺริทํ ปมาณํ – ทีฆโส ทฺเว วิทตฺถิโย, สุคตวิทตฺถิยา; ติริยํ ทิยฑฺฒํฯ ทสา วิทตฺถิฯ ตํ อติกฺกามยโต เฉทนกํ ปาจิตฺติย’’นฺติฯ

[534] นิสีทนํ นาม สทสํ วุจฺจติฯ